Starlink nedir? Gökyüzünde asılı duran düzenli bir ışık dizisi gibi görünüyorlar: parlak, sessiz, mükemmel bir senkronizasyon içinde. Bazıları onları uçaklara, bazıları da UFO’lara benzetiyor ama gerçekte onlar Starlink uyduları. Elon Musk. Starlink aslında Tesla ve SpaceX’i çoktan başlatmış olan eksantrik milyarderin pek çok projesinden biri. Musk, elektrikli otomobilin geliştirilmesine kararlı bir destek verdikten ve uzay yolculuğunu yeniden canlandırdıktan sonra, dünyanın her yerinde geniş bant erişimini garanti edecek bir uydu takımyıldızı oluşturmaya karar verdi.
Starlink nedir? Aynı adı taşıyan programdan sorumlu olan SpaceX’in bir bölümüdür. Proje 2015 yılında, başlangıçta 1.100-1.300 km yükseklikteki yörüngede 12.000 uyduyu içermesi beklenen bir ağ sayesinde her yere geniş bant bağlantısı götürmek amacıyla doğdu. Ancak işler planlandığı gibi gitmedi ve bu durum SpaceX’i ve Elon Musk’ı planlarını gözden geçirmeye zorladı.
Başlangıçta söyledikleri gibi, proje 2015’in başlarında açıklanmıştır. Ertesi yıl Seattle yakınlarındaki Redmond’da özel bir Starlink tesisi inşa edildi. Üç yıllık bir çalışmanın ardından Musk’ın şirketi Tintin A ve Tintin B adı verilen iki prototipi yörüngeye yerleştirdi. Proje için ABD Federal İletişim Komisyonu FCC’nin onayı ve finansmanı gerektiğinden bu zorunlu bir karardı.
Elbette SpaceX rakip şirketlerle uğraşmak zorunda kaldı ve yörüngedeki uydu sayısını önemli ölçüde azaltmak zorunda kaldı, ancak bugün Starlink Falcon 9 Blok 5 ile fırlatılan ve yüzeyden 550 kilometre yukarıda konumlandırılan 1600 uyduya güvenebilir.
Amerikan şirketi uydu üzerinden internet sunan ilk şirket değil. Örneğin Viasat ve HughesNet bunu bir süredir yapıyor, ancak Elon Musk’ın projesinin çalışma şekli farklı.
İlgili: Pinterest nedir? Görsellerle sihirli dünya
Viasat ve HughesNet sabit yörüngedeki uyduları kullanır, yani her zaman aynı bölge üzerinde bulunurlar. Avantajı sürekli aynı bölgeye hizmet vermeleri, dezavantajı ise 36.000 km yükseklikte kalmak zorunda olmaları ve bunun da gecikme süresinde 600 ms’ye varan bir artışa yol açmasıdır. Kısacası, sinyal çok geç geliyor ve bu nedenle internette gezinmeye izin veriyor, ancak görüntülü aramaları gerçekleştirmeyi veya çevrimiçi oyunları kullanmayı zorlaştırıyor.
Öte yandan Starlink, gecikme süresini yaklaşık 30 ms’ye düşürmek için daha alçak bir yörüngeyi tercih etti. Ancak bu, Dünya’nın dönüş hareketiyle mükemmel bir uyum içinde olmak yerine çok hızlı hareket ettikleri için her bir uydunun aynı alanı kapsamasına izin vermez. Bunu telafi etmek için SpaceX, yüksek frekansta yörüngeye oturarak ve birbirleriyle lazer aracılığıyla iletişim kurarak hizmet verebilen uydular fırlatmak zorunda kaldı ve kalmaya da devam edecek.
Peki bu uydular neye benziyor? Hall etkisinden yararlanan iticilerle donatılmışlardır, hareket etmek için kripton fırlatırlar ve yörüngede açılan iki adet 2×8 metrelik güneş panelinden güç alırlar.
Her biri 227 kilogram ağırlığında olan uydular, Ku-band ve Ka-band kullanarak iletim yapan dört düz tabanlı antene sahiptir. Tüm bunlar, 610 Mbps’lik etkili bir hıza ulaşmayı mümkün kılıyor ve bu da yerde yaklaşık 150 Mpbs’ye dönüşüyor. Optik fibere eşdeğerdir.
Starlink bağlantınızı etkinleştirmek istediğinizi varsayalım. Aslında ne yapman gerekiyor?
Hizmet Ocak ayından bu yana ABD, Kanada ve Birleşik Krallık’ın bazı bölgelerinde beta aşamasında. Ancak Şubat ayından bu yana Türkiye’de da ön siparişler açıldı, yani kiti şimdiden talep edebilirsiniz.
İkincisi anten, bir Wi-Fi yönlendirici, güç kaynağı, kablolar ve bir tripod içerir. En karmaşık kısım ise kurulumdur. Aslında çok basit olan bileşenlerin montajı değil, konumlandırılması.
Yine de panik yapmayın: hem iOS hem de Android için kullanılabilen bir uygulama var. Uygulama, mümkün olan en iyi bağlantıyı sağlamak için anteni nereye koyacağınızı belirlemenize yardımcı olmak için artırılmış gerçeklik kullanır. Kurulduktan sonra, 50 ila 150 Mbps arasında değişen hızlara güvenebilmeniz gerekir.
Ancak bu sadece bir başlangıç. Musk, Starlink’in sadece uydu sayısını ve dolayısıyla hizmetin kapsama alanını artırmaya değil, aynı zamanda 2021 sonuna kadar bağlantı hızını iki katına çıkarabilecek şekilde tasarlanmasına da odaklanacağını belirtti.
Starlink’in fiyatı özellikle popüler değil. Aylık 99€’dan bahsediyoruz, buna kit için 499€ ve 60€ nakliye ücreti eklemeniz gerekiyor.
Belli ki herkes için değil. Çok az sayıda kişi bu maliyetleri karşılayabilecek olsa da, hem herhangi bir bağlantıya sahip olmayan ülkelerde hem de bağlantının eşit olarak dağıtılmadığı daha modern devletlerde ilgilenen birkaç şirket olabilir. Sadece kendimizi düşünelim: Türkiye şehirlerinin dışında, 100 Mbps fiber nüfusun küçük bir kesimi tarafından kullanılabiliyor.
İşte bu yüzden Starlink başarılı olmaya mahkum görünüyor. Bugüne kadar kaydedilen rakamlar da bunu kanıtlıyor: 10.000 aboneden ve 500.000’in üzerinde ön siparişten bahsediliyor.
Stralink uydusu aylık 99€’dır. Günümüzde bir fiber bağlantı ortalama 30-35 Avroya mal olmaktadır. Bu, aynı miktarla sadece bir yerine üç aylık kullanımı karşıladığınız anlamına gelir. Peki bu muazzam başarı neden? Kısmen bunu zaten öngörmüştük. Fiber kazı, çalışma, yatırım ve zaman gerektirir. Elbette uzaya uydu fırlatmak kesinlikle daha ucuz değil, ancak SpaceX’in zaten yaptığı gibi ağ kurulduktan sonra, hizmeti kullanmak için bekleme süresi çok daha kısalıyor. Üstelik gezegenin ücra köşelerinde, ‘kabloları germek’ değil, tüm altyapıyı sıfırdan oluşturmak söz konusudur.
Bazıları hız konusuna parmak basabilir. Şehirde 1 Gbps hızımız var, Starlink ise en fazla 150 Mbps hızında. Bu da doğru, ancak alternatifin 7 Mbps veya hatta birkaç kb olduğu durumlarda, bu çok önemli bir yükseltmedir.
Tek büyük sorun hava durumu. Fiber optik ile kablolar gömülür ve korunur. Yağmur ve karın aksamalara neden olması çok zorken, aynı şey rüzgarla da başa çıkmak zorunda olan uydular için söylenemez. Ancak Ocak ayından bu yana Starlink’in sorunları çok fazla olmadı.
Starlink bizi bağlantı ya da hizmet maliyetleri ile değil, ışık kirliliği ile ilgili başka bir sorunla karşı karşıya bırakıyor. Antenler aslında çok fazla ışık yansıtıyor ve bu da uyduların çıplak gözle bile görülebilmesini sağlıyor.
2020’nin başlarında Musk’ın şirketi yansıma önleyici kaplamaya sahip bir uydu olan ‘DarkSat’ı test etmeye başladı; geçen Ağustos ayından bu yana şirket ‘VisorSats’, yani antenleri koruyan ve yayılan ışığı azaltan özel bir vizöre sahip uydular fırlatıyor.
Halihazırda yörüngede bulunan ve birkaç yıl içinde değiştirilecek olanlar için değişen bir şey yok.
Yörüngedeki nesnelerdeki baş döndürücü artış beraberinde tehlikeyi de getiriyor. ESA’nın uydularından biri ile Elon Musk’ın takımyıldızı arasında bir çarpışmayı önlemek için müdahale etmek zorunda kalması sadece teoride değil. Ancak tüm suçu Starlink’e yükleyemeyiz. Bu olasılığa hazırlıklı değildik ve şimdi trafiğini yönetecek hiçbir kural olmadan başımızın üzerinde uçuşan yüzlerce uyduyla baş başa kaldık. Ancak, özellikle Starlink uydularının sayısının 2025 yılına kadar önemli ölçüde artacak olması nedeniyle bu durumun değişmesini bekliyoruz.
