Sunucu, bilgisayar ağı üzerindeki diğer cihazlara hizmet veren, kaynakları paylaşan ve veri depolayan bir bilgisayar sistemidir. Bu sistem, web sitelerinin barındırılması, e-postaların depolanması, dosyaların paylaşılması gibi çeşitli görevleri yerine getirebilir. Sunucular, istemcilere (diğer cihazlar veya programlar) hizmet verirken, genellikle yüksek güvenlik önlemleriyle donatılmıştır ve sürekli olarak çalışır durumda tutulurlar.
Sunucu bileşenleri nelerdir
Bir sunucu, bilgisayar ağları üzerinden diğer cihazlara hizmet veren bir bilgisayar sistemidir. Sunucu bileşenleri, genellikle belirli bir işlevi yerine getirmek üzere özel olarak tasarlanmış donanım ve yazılım bileşenlerini içerir. İşte tipik bir sunucunun temel bileşenleri:
- İşlemci (CPU): Sunucunun merkezi işlem birimi, komutları işleyerek hesaplamaları gerçekleştirir. Sunucularda genellikle çok çekirdekli ve yüksek performanslı işlemciler kullanılır.
- Bellek (RAM): Sunucu belleği, geçici veri depolama için kullanılır. Bellek, işlemci tarafından hızlı bir şekilde erişilebilir olmalıdır, böylece sunucu performansı optimize edilebilir.
- Depolama:
- Sabit Disk Sürücüleri (HDD): Büyük veri depolama kapasitesi sağlar, ancak daha yavaş erişim hızına sahiptir.
- Katı Hal Sürücüleri (SSD): Daha hızlı erişim sağlar ve genellikle uygulama performansını artırır, ancak genellikle daha pahalıdır.
- RAID Denetleyicisi: Veri güvenliği ve performans için RAID (Redundant Array of Independent Disks) yapılandırmalarını destekler.
- Ağ Bağlantısı:
- Ağ Arabirim Kartı (NIC): Veri iletişimi için kullanılır. Yüksek bant genişliği ve güvenilirlik sunan NIC’ler tercih edilir.
- Güç Kaynağı: Sunucunun enerji ihtiyacını karşılayan güç kaynağı.
- Ana Kart (Motherboard): Tüm bileşenlerin bir araya geldiği temel kart.
- Soğutma Sistemi: Sunucunun aşırı ısınmasını önlemek için kullanılan fanlar ve soğutma çözümleri.
- Yazılım:
- İşletim Sistemi: Sunucu için özel olarak tasarlanmış bir işletim sistemi, genellikle Windows Server, Linux veya UNIX tabanlıdır.
- Sunucu Uygulamaları: Web sunucusu (örneğin, Apache, Nginx), veritabanı yönetim sistemi (örneğin, MySQL, Microsoft SQL Server), e-posta sunucusu (örneğin, Microsoft Exchange) gibi özel yazılımlar.
- Yedekleme Sistemleri: Veri güvenliği ve yedekleme amacıyla kullanılan yazılım ve donanım bileşenleri.
Bu bileşenler, sunucuların temel yapı taşlarını oluşturur ve sunucunun işlevine ve kullanım senaryosuna bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Sunucu Türleri ve Çeşitleri
Web Sunucusu Nedir?
Web sunucusu, internet üzerindeki istemcilere (genellikle tarayıcılar) web sayfalarını veya diğer web içeriğini sağlayan bir yazılım veya donanım sistemidir. Web sunucuları, kullanıcıların tarayıcıları aracılığıyla taleplerini aldıklarında, bu taleplere uygun olarak web sayfalarını veya dosyalarını geri gönderirler.
İşte web sunucusunun temel özellikleri:
- HTTP Protokolü Desteği: Web sunucuları, temel olarak HTTP (Hypertext Transfer Protocol) veya güvenli versiyonu olan HTTPS üzerinden iletişim sağlar. HTTP, web tarayıcıları ile web sunucuları arasında metin tabanlı veri transferini yöneten bir protokoldür.
- İstemci-Sunucu İletişimi: Web sunucuları, istemci (tarayıcı) ve sunucu arasında isteğe dayalı bir iletişim modelini destekler. Tarayıcı, belirli bir web sayfasını veya kaynağı talep ettiğinde, web sunucusu bu isteği karşılar.
- Sayfa İşleme ve Sunma: Web sunucuları, genellikle dinamik veya statik web sayfalarını işleyebilir. Dinamik sayfalar, bir veritabanından veya başka bir veri kaynağından bilgi çeker ve bu bilgileri kullanarak sayfayı oluşturur. Statik sayfalar ise sabit bir içeriğe sahiptir ve genellikle doğrudan dosya sisteminden servis edilir.
- İnternet Protokolü ve DNS Desteği: Web sunucuları, internet üzerinde etkileşimli olarak çalışabilmek için IP (Internet Protocol) adresleri üzerinden erişilebilir. Ayrıca, alan adı çözümleme için DNS (Domain Name System) protokolünü kullanarak kullanıcı dostu alan adlarına hizmet edebilirler.
- Güvenlik Özellikleri: HTTPS kullanarak şifreleme sağlamak gibi güvenlik önlemleri, web sunucularının temel özelliklerindendir. Bu, kullanıcıların verilerinin güvenli bir şekilde iletilmesini sağlar.
- Performans Optimizasyonu: Web sunucuları, genellikle performansı artırmak için çeşitli optimizasyon teknikleri kullanır. Bu, önbellekleme, sıkıştırma ve dağıtılmış içerik dağıtım ağları (CDN’ler) gibi yöntemleri içerebilir.
Popüler web sunucu yazılımları arasında Apache, Nginx, Microsoft Internet Information Services (IIS) ve LiteSpeed gibi çeşitli seçenekler bulunmaktadır. Bu sunucu yazılımları, farklı ihtiyaçlara ve tercihlere göre çeşitli özellikleri destekler.
Oyun Sunucusu Nedir?
Oyun sunucusu, bir oyunun çok oyunculu modunu desteklemek veya oyun içi hizmetleri sağlamak amacıyla kullanılan bir sunucu sistemidir. Bu tür sunucular, oyuncuların birbirleriyle etkileşimde bulunmasına, oyun dünyasında bir araya gelmesine ve çeşitli oyun özelliklerini deneyimlemesine olanak tanır. Oyun sunucuları, genellikle oyunun geliştiricisi tarafından sağlanan özel yazılımlar ve donanımlar üzerinde çalışır.
Oyun sunucularının temel özellikleri şunlardır:
- Çok Oyunculu Desteği: Oyun sunucuları, birden fazla oyuncunun aynı oyun dünyasında bir araya gelmelerine ve birbirleriyle etkileşimde bulunmalarına olanak tanır. Bu, çeşitli çok oyunculu oyun türlerinde mümkün olan özelliktir.
- Oyun Dünyası Yönetimi: Oyun sunucuları, oyun dünyasını oluşturmak, yönetmek ve güncellemekle görevlidir. Oyun dünyasındaki nesnelerin, karakterlerin ve diğer öğelerin durumunu takip ederler.
- Veri İletişimi: Oyuncular arasında veri iletişimini sağlamak için özel iletişim protokollerini kullanırlar. Bu, oyuncuların birbirleriyle etkileşimde bulunmasını ve oyun dünyası hakkında bilgi alışverişini mümkün kılar.
- Performans Optimizasyonu: Oyun sunucuları, düşük gecikme ve yüksek performans sağlamak için optimize edilmiştir. Oyun dünyasındaki değişikliklere hızlı yanıt vererek oyun deneyimini iyileştirmeye çalışırlar.
- Güvenlik: Oyun sunucuları, oyuncular arasında adil oyun oynanmasını sağlamak, hileleri önlemek ve güvenliği sağlamak için çeşitli güvenlik önlemleri alırlar.
- Oyun İçi Hizmetler: Oyun sunucuları, oyunculara özel oyun içi hizmetleri sağlayabilirler. Bu, skor tabloları, başarılar, oyun içi sohbet ve diğer özellikleri içerebilir.
- Yedekleme ve Veri Koruma: Oyun sunucuları, oyuncu verilerini güvenli bir şekilde saklamak ve yedeklemek için önlemler alabilir. Bu, oyuncuların ilerlemelerini koruma ve oyun içi varlıklarını güvende tutma açısından önemlidir.
Oyun sunucuları, çeşitli oyun türleri ve platformlarında kullanılır. MMO (Massively Multiplayer Online) oyunlar, çevrim içi çok oyunculu oyunlar, battle royale oyunları ve diğer çok oyunculu oyun türleri, genellikle özel oyun sunucuları tarafından desteklenir.
Video Sunucusu Nedir?
“Video sunucusu” terimi, genellikle iki farklı anlam içerebilir. İlk olarak, bu terim, bir ağ üzerinde video içeriği sağlayan sunucu anlamına gelebilir. İkinci olarak, video işleme ve yayın hizmetleri sağlayan sunucu tabanlı bir sistem için kullanılabilir. İşte her iki anlamı da ele alan açıklamalar:
- Video İçeriği Sunucusu:
Video içeriği sunucusu, genellikle internet üzerinden video akışlarını veya medya içeriğini sağlayan bir sunucu türüdür. Bu sunucular, kullanıcılara çevrim içi video izleme hizmetleri, canlı yayınlar veya medya dosyalarını dağıtma gibi işlevleri yerine getirebilir. Örnek olarak, YouTube, Netflix veya Vimeo gibi platformlar, büyük ölçekli video içeriği sunucularını kullanarak milyonlarca kullanıcıya video akışı sağlar. - Video İşleme Sunucusu:
Video işleme sunucusu, genellikle video dosyalarını işleyen ve belirli hizmetleri sağlayan bir sunucu sistemidir. Bu tür sunucular, video sıkıştırma, dönüştürme, düzenleme veya transkodlama gibi işlemleri gerçekleştirebilir. Ayrıca, canlı video yayınları için altyazı ekleme veya reklam eklemek gibi işlevleri de yerine getirebilir. Özellikle medya şirketleri, yayıncılar ve çevrim içi platformlar, video içeriğini yönetmek ve optimize etmek için bu tür video işleme sunucularını kullanabilir.
Her iki durumda da, video sunucuları genellikle yüksek bant genişliği, depolama kapasitesi ve işlem gücüne sahip özel donanım ve yazılımlar kullanır. Bu, büyük miktarda video içeriğini verimli bir şekilde yönetmelerini ve kullanıcılara hızlı bir şekilde ulaştırmalarını sağlar. Video sunucuları, internet üzerindeki video içeriği tüketimini destekleyen temel altyapıyı oluştururlar.
Posta Sunucusu Nedir?
Posta sunucusu, e-posta iletişimini yöneten ve e-posta hesaplarını barındıran bir sunucu sistemidir. Bu sunucular, e-posta gönderme, alımı ve depolama işlevlerini yerine getirir. E-posta sunucuları, genellikle özel olarak tasarlanmış yazılım ve donanım üzerinde çalışırlar ve kullanıcıların e-posta hizmetlerini sağlamak için gerekli altyapıyı oluştururlar.
Posta sunucularının temel özellikleri şunlardır:
- SMTP (Simple Mail Transfer Protocol): E-posta gönderimini sağlayan iletişim protokolüdür. Posta sunucuları, SMTP’yi kullanarak gönderilen e-posta iletilerini alıcı sunuculara ileterek iletişim sağlar.
- POP3 (Post Office Protocol 3) veya IMAP (Internet Message Access Protocol): E-posta alımını yöneten protokollerdir. POP3, e-posta mesajlarını kullanıcının bilgisayarına indirirken IMAP, mesajları sunucuda tutar ve kullanıcının çeşitli cihazlardan erişmesine olanak tanır.
- E-posta Depolama: Posta sunucuları, kullanıcıların gelen kutularına e-posta mesajlarını depolar. Bu depolama genellikle kullanıcıların e-posta hesaplarına özel olarak ayrılır.
- Anti-Spam ve Anti-Virus Filtreleme: E-posta sunucuları genellikle gelen e-posta trafiğini tarar ve spam veya zararlı içerik içeren mesajları filtreleyerek kullanıcıları korur.
- SSL/TLS Şifreleme: E-posta iletişimini güvenli hale getirmek için SSL (Secure Sockets Layer) veya TLS (Transport Layer Security) gibi şifreleme protokollerini destekler.
- İleti Yönlendirme ve Yanıtlama: Kullanıcılara e-posta yanıtlama, ileti yönlendirme ve farklı e-posta yönetimi seçenekleri sağlar.
- Alan Adı Tabanlı E-posta: Posta sunucuları genellikle belirli bir alan adına kayıtlı e-posta hesaplarını yönetir. Örneğin, “kullanici@ornek.com” formatındaki e-posta adresleri.
- Yedekleme ve Veri Koruma: Kullanıcı e-posta verilerini güvenli bir şekilde saklamak ve yedeklemek için önlemler alabilir.
Büyük e-posta hizmet sağlayıcıları, şirketler veya kişisel alanlardaki e-posta servis sağlayıcıları, kendi posta sunucularını kullanarak kullanıcılara e-posta hizmeti sağlarlar. Örneğin, Microsoft Exchange, Google Workspace (eski adıyla G Suite) gibi platformlar, posta sunucularını içerir.
FTP Sunucusu Nedir?
FTP (File Transfer Protocol) sunucusu, dosya transferi için kullanılan bir protokol olan FTP’yi destekleyen ve dosya alışverişini kolaylaştıran bir sunucu sistemidir. FTP sunucuları, dosyaların bir bilgisayardan diğerine aktarılmasını sağlar ve genellikle web sitesi dosyalarını, yazılım güncellemelerini veya diğer büyük dosyaları paylaşmak amacıyla kullanılır.
FTP sunucularının temel özellikleri şunlardır:
- FTP Protokolü Desteği: FTP sunucuları, dosya transferi için FTP protokolünü desteklerler. FTP, dosyaların bir bilgisayardan diğerine aktarılması için standart bir ağ protokolüdür.
- Kullanıcı Yetkilendirmesi: FTP sunucuları, kullanıcıların belirli bir kullanıcı adı ve şifre ile yetkilendirilmesini sağlar. Bu, dosyalara erişimi kontrol etmek ve güvenliği artırmak için önemlidir.
- Dosya Yönetimi: FTP sunucuları, kullanıcıların dosya yükleme, indirme, silme ve taşıma gibi temel dosya yönetimi işlemlerini gerçekleştirmelerine olanak tanır.
- Aktif ve Pasif Mod: FTP, aktif ve pasif modda çalışabilir. FTP sunucuları, bu modları destekler ve dosya transfer işlemlerini optimize eder.
- Güvenlik: FTP sunucuları, kullanıcı şifreleri ve dosya transferleri gibi hassas bilgilerin güvenliğini sağlamak için şifreleme ve diğer güvenlik önlemlerini destekleyebilir.
- Bağlantı Limitleri: FTP sunucuları, aynı anda kaç kullanıcının bağlanabileceğini veya bir kullanıcının maksimum transfer hızını sınırlamak için bağlantı limitleri belirleme yeteneğine sahip olabilir.
- Günlük Kayıtları (Log): FTP sunucuları, kullanıcı etkinlikleri ve hata durumları gibi olayları kaydetmek için günlük kayıtlarını destekler.
- Pasif FTP ve NAT Uyumlu: Pasif FTP modu, çeşitli ağ yapılandırmalarına uyum sağlar, özellikle de Network Address Translation (NAT) kullanıldığında.
FTP sunucuları, genellikle web geliştiricileri, sistem yöneticileri ve büyük dosya transferleri gerektiren kullanıcılar tarafından kullanılır. Bazı popüler FTP sunucu yazılımları arasında vsftpd, ProFTPD, FileZilla Server ve Microsoft IIS (Internet Information Services) FTP sunucusu bulunmaktadır.
DNS Sunucusu Nedir?
DNS (Domain Name System) sunucusu, internet üzerindeki alan adlarını (örneğin, http://www.example.com) IP adreslerine çeviren ve bu çevirme işlemlerini yöneten bir sunucu sistemidir. DNS, insanların anlayabileceği alan adlarını, bilgisayarlar ve diğer ağ cihazlarının anlayabileceği IP adreslerine çevirir. Bu, internet üzerindeki cihazlar arasındaki iletişimi sağlamak için temel bir altyapıdır.
DNS sunucularının temel görevleri şunlardır:
- Alan Adı Çözümleme: DNS sunucuları, kullanıcıların tarayıcılarına yazdıkları veya tıkladıkları alan adlarını, bu alan adlarının karşılık geldiği IP adreslerine çevirir. Örneğin, http://www.example.com alan adı çözümlenerek bir IP adresine eşleştirilir.
- Alan Adı Yönlendirme: DNS, bir alan adının birden fazla IP adresiyle ilişkilendirilebileceği esnek bir yapıya sahiptir. Bu, aynı alan adına yapılan taleplerin bir dizi farklı sunucuya yönlendirilebileceği anlamına gelir. Bu özellik, yük dengeleme ve hizmet sürekliliği gibi konularda önemli bir rol oynar.
- Alan Adı Hiyerarşisi: DNS, bir alan adı hiyerarşisi içinde çalışır. Top seviye alan adları (TLD) genellikle “.com”, “.org”, “.net” gibi genel TLD’ler veya ülke kodları içerir. Bu hiyerarşik yapı, alan adlarını yönetmeyi ve düzenlemeyi kolaylaştırır.
- Oturum Yönetimi: DNS, internet üzerindeki bir cihazın oturumunu yönetmez, ancak oturum bilgilerini içeren alan adlarına çözümleme yapabilir. Bu, çeşitli uygulamalarda kullanıcı deneyimini kişiselleştirmek veya oturumun sürdürülmesini sağlamak için kullanılabilir.
- Güvenlik Özellikleri: DNS sunucuları, kötü amaçlı yazılım saldırılarına karşı koruma sağlamak, DNS sorgularını izlemek ve güvenliği artırmak için çeşitli güvenlik önlemlerini destekleyebilir.
DNS sunucuları genellikle iki ana türde bulunur:
- Recursive DNS Sunucuları: Kullanıcı cihazlarından gelen DNS sorgularını çözen ve talebi yönlendiren sunuculardır.
- Authoritative DNS Sunucuları: Belirli bir alan adının kayıtlarını tutan ve bu alan adına yapılan sorgulara doğru yanıtları veren sunuculardır.
Bir kullanıcı, tarayıcısına bir alan adı yazdığında veya bir bağlantıya tıkladığında, bu sorgu kullanıcının ISP’sinin (İnternet Servis Sağlayıcısı) DNS sunucusuna veya başka bir önemli DNS sunucusuna yönlendirilir ve ardından bu sunucu tarafından çözümlenir.
VPN Sunucusu Nedir?
VPN (Virtual Private Network) sunucusu, bir VPN hizmetinin bir parçası olarak çalışan bir sunucudur. VPN sunucuları, kullanıcıların internet üzerinden güvenli bir şekilde bağlantı kurmalarını ve verilerini şifreleyerek güvenli bir tünel üzerinden iletmelerini sağlar. Bu, kullanıcıların internet trafiğini şifreleyerek gizliliklerini korumalarına, coğrafi kısıtlamaları aşmalarına ve genel olarak internet üzerinde güvenli bir bağlantı kurmalarına olanak tanır.
VPN sunucularının temel özellikleri şunlardır:
- Şifreleme: VPN sunucuları, kullanıcıların internet trafiğini şifreleyerek verilerinin güvenliğini sağlar. Bu, üçüncü tarafların verilere erişmesini zorlaştırır.
- Kullanıcı Kimliği Gizleme: VPN, kullanıcıların gerçek IP adreslerini gizleyerek anonim bir çevrim içi varlık sağlar. Kullanıcılar, VPN sunucusu aracılığıyla internete eriştiğinde, gözlemciler için gerçek IP adresleri yerine VPN sunucusunun IP adresi görünür.
- Coğrafi Kısıtlamaları Aşma: VPN sunucuları, kullanıcılara farklı coğrafi bölgelerde bulunan sunuculara bağlanma imkanı tanır. Bu, içerik veya hizmetlere coğrafi kısıtlamalar nedeniyle erişim sağlama amacı taşır.
- Güvenli İnternet Bağlantısı: VPN, kullanıcıların açık veya güvensiz bir Wi-Fi ağına bağlandıklarında dahi verilerini korur. Bu, özellikle halka açık Wi-Fi noktalarında güvenli bir bağlantı sağlama açısından önemlidir.
- Protokol Desteği: VPN sunucuları, çeşitli VPN protokollerini destekler. Bu protokoller arasında OpenVPN, L2TP/IPsec, IKEv2/IPsec ve PPTP gibi popüler seçenekler bulunmaktadır.
- Bağlantı Protokollerini Yönetme: VPN sunucuları, bağlantı kurma ve sonlandırma, kullanıcı erişimini kontrol etme ve bağlantı protokollerini yönetme gibi işlevleri gerçekleştirir.
- Günlük Kayıtları ve İzleme: VPN sunucuları, kullanıcı aktivitelerini izlemek ve denetlemek amacıyla günlük kayıtları tutabilir. Ancak, birçok güvenlik odaklı VPN hizmeti, kullanıcı gizliliğini korumak için minimum günlük tutma politikalarını benimser.
VPN sunucuları genellikle üçüncü parti VPN hizmet sağlayıcıları tarafından işletilir. Kullanıcılar, bu hizmetlere abone olarak sunucularına bağlanabilir ve VPN hizmetinin avantajlarından faydalanabilirler.
Proxy Sunucusu Nedir?
Proxy sunucusu, internet üzerinden bir ağa veya hizmete bağlanan cihazlar arasında veri iletimini yöneten bir sunucu türüdür. Proxy, bir bilgisayarın veya ağ cihazının, kullanıcının taleplerini alarak bunları başka bir kaynaktan alıp iletmek veya bu talepleri filtrelemek amacıyla bir aracı olarak görev yapar. Kullanıcılar, proxy sunucularını kullanarak internet erişimini kontrol etmek, anonimleşmek, içerik filtreleme veya güvenlik önlemleri uygulamak gibi çeşitli nedenlerle bu sunucuları tercih edebilirler.
Proxy sunucularının temel özellikleri şunlardır:
- İnternet Erişim Kontrolü: Proxy sunucuları, ağ yöneticilerine veya ebeveynlere belirli web sitelerine erişimi engelleme veya izin verme yeteneği sağlar. Bu, kurumsal ağlarda veya aile ortamlarında kullanıcı erişimini kontrol etmek için kullanılabilir.
- Gizlilik ve Anonimlik: Kullanıcılar, bir proxy sunucusu kullanarak gerçek IP adreslerini gizleyebilirler. Bu, internet üzerindeki izleme veya takip girişimlerine karşı bir önlem olarak kullanılabilir.
- İnternet Hızını Artırma: Bazı durumlarda, bir proxy sunucusu, önbellekleme ve içerik sıkıştırma gibi teknikleri kullanarak internet erişimini hızlandırabilir.
- İçerik Filtreleme: Proxy sunucuları, belirli kategorilere ait içerikleri engelleme veya izin verme yeteneği ile içerik filtreleme amacıyla kullanılabilir. Örneğin, kötü amaçlı yazılımları engellemek veya belirli kategorideki web sitelerini sınırlamak için kullanılabilir.
- Güvenlik: Proxy sunucuları, ağ trafiğini izleme ve güvenlik açıklarını tespit etme yeteneği ile ağ güvenliğini artırabilir.
- Erişim Kontrol Listeleri (ACL): Proxy sunucuları, belirli IP adreslerine veya kullanıcılara erişim izni vermek veya engellemek için erişim kontrol listeleri kullanabilir.
- Protokol Dönüştürme: Bazı durumlarda, proxy sunucuları, farklı ağ protokollerini birbirine dönüştürerek uyumluluk sağlamak amacıyla kullanılabilir.
- SSL Şifreleme ve Decryption: Proxy sunucuları, şifrelenmiş HTTPS trafiğini izleyebilir ve gerektiğinde şifrelemeyi çözebilirler. Bu özellik, içerik filtreleme veya güvenlik denetimleri için kullanılır.
Bu özellikler, proxy sunucularını geniş bir kullanım alanına sahip hale getirir. Kurumsal ağlardan ev kullanıcılarına kadar birçok farklı senaryoda kullanılabilirler.